W dłuższych okresach tzw. spokoju, w wyniku sukcesji roœlinnej  zbiorowiska roœlin zielnych przekształcają się w zbiorowiska zaroœlowe, w posta­ci nie spotykanej poza klifami. Buduje je głównie rozpowszechniony na klifach rokitnik zwyczajny. Jest to gatunek niezwykle ekspansywny – jego młode okazy rozwijające się z nasion wkraczają już do pionierskich zbiorowisk roœlinnoœci zielnej, natomiast starsze osobniki dodatkowo rozprzestrzeniają się dzięki odro­œlom korzeniowym, przemieszczanym wskutek obsuwów lub osypywania się podłoża. Ponadto rokitnik, dzięki symbiozie z mikroorganizmami wiążącymi wol­ny azot z powietrza, może zasiedlać gleby ubogie w ten składnik, stąd też często roœnie on na inicjalnych glebach piaszczystych i gliniastych. Dzięki temu krzew ten bardzo silnie umacnia stoki klifów, tworząc zwarte, kilkumetrowej wysokoœci zaroœla. Poza rokitnikiem buduje je także jarząb pospolity (jarzębina) Sorbus au- cuparia, bez czarny Sambucus nigra, róża dzika Rosa canina, głóg jednoszyjkowy Crataegus monogyna, klon jawor Acer pseudoplatanus, osika Populus trémula, czereœnia dzika Cerasus avium, wierzba iwa Salix caprea, lipa drobolistna Tilia cordata. Powłokę zielną tworzą w nich gatunki z różnych grup ekologicznych – leœne, zaroœlowe, łąkowe, a nawet ruderalne. Niektóre z nich, np. pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, przytulia czepna Galium aparine i kłobuczka pospolita Torilis japónica są roœlinami nitrofilnymi (azotolubnymi). W starych płatach zaroœli wzrasta rola drzew. Są one zróżnicowane w zależnoœci od geologicznej budowy zbocza oraz intensywnoœci procesów stokowych. Na aktywnych klifach, w których znajdują się wysięki wód zasobnych w węglan wapnia, rozwinęły się lasy z młodymi drzewostanami budowanymi przez jawora Acer pseudoplatanus, jarzębinę i jesiona Fraxinus excelsior. Dzięki dużej żyznoœci stale wilgotnej gleby, lasy te swą strukturą i składem flory stycz­nym wykazują wiele cech wspólnych z łęgami, a intensywnie zachodzące procesy stokowe dodatkowo sprawiają, że pod pewnymi względami przypominają one górskie lasy jaworowe. Z najbardziej wyróżniających się cech charakterystycznych dla jarzębinowo-jaworowych lasów na klifach wymienić należy duże zwarcie i bo­gactwo gatunkowe drzewostanu i warstwy krzewów, podobnie jak w omówionych wczeœniej zaroœlach. W wielogatunkowym runie często licznie ro­sną między innymi takie roœliny jak wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, bluszcz pospolity Hederá helix, żankiel zwyczajny Sanícula europaea, czerniec gronkowy Actaea spicata, marzanka wonna Galium odoratum, pierwiosnka le­karska Primula veris. Najlepiej wykształcone fitocenozy lasów jarzębinowo- jaworowych występują w okolicach Rozewia i Lisiego Jaru. Całkowicie różny od lasów z jarzębiną i jaworem charakter mają lasy bukowe, które zajmują największą powierzchnię w rezerwacie na Rozewiu. Brak abrazji spowodowany wybudowaniem na początku stulecia betonowej opaski u podnóża klifu umożliwił bukom osiągnięcie okazałych rozmiarów i sędziwego wieku; naj­starsze z nich mają 160 lat, a większa częœć drzewostanu o wysokoœci 20-30m liczy około 100 lat. Pod zwartym drzewostanem warstwa krzewów zwy­kle jest bardzo uboga. W na ogól bujnym runie często doœć licznie roœnie między innymi marzanka wonna, żankiel zwyczajny, podagrycznik pospolity Aegopo- dium podagraria, bluszcz pospolity, zawilec gajowy Anemone nemorosa, fiołek leœny Viola reichenbachiana i wiechlina gajowa Poa nemoralis. Ten typ lasu zo­stał zaliczony do zespołu żyznej buczyny pomorskiej Melico-Fagetum. Podobny charakter ma las bukowy porastający zbocza Lisiego Jaru, rozcinającego krawędŸ Kępy Swarzewskiej na granicy z klifem. Znacznie uboższym ranem, budowanym przez pospolite gatunki acidofilne oraz mchy, odznacza się kwaœna buczyna niżo­wa Luzulo pilosae-Fagetum. Jej nieliczne płaty występują również na Rozewiu, lecz z reguły w wyższych i bardziej nachylonych partiach zboczy niż zajętych przez żyzną buczynę. Roœlinnoœć zalewowych i zatorfionych brzegów Do najbardziej wartoœciowych pod względem przyrodniczym składników szaty roœlinnej Parku należą zbiorowiska halofilne (słonolubne), które są typem roœlin­noœci najbardziej specyficznym dla podmokłych i zasolonych niskich brzegów nadmorskich. Na polskim wybrzeżu koncentrują się one na zaledwie kilku odcin­kach, najczęœciej w obszarach przyujœciowych rzek oraz nad brzegami płytkich, zatorfionych zatok. Są to wyraŸnie zanikające składniki roœlinnoœci przybrzeżnej. Największe nagromadzenie solnisk znajduje się na Wolinie i Uznamie, a drugim pod względem zajmowanej powierzchni są obrzeża Zatoki Puckiej. Rozległe, za- torfione tereny, silnie podtapiane wiosną i wczesnym latem, zalewane słoną wodą w czasie sztormowych spiętrzeń wody w Zatoce, stwarzają dogodne siedliska dla roœlin wymagających zasolonej gleby lub znoszących takie warunki. Względnie dobrze zachowane, duże płaty slonoroœli zachowały się w północnej, przyzatoko- wej częœci Meandru Kaszubskiego, z koncentracją w okolicy ujœcia Redy, w rezerwacie “Beka”. Mniejsze stanowiska znajdują się we Władysławowie (Sło­ne Łąki), w Rewie (Rzeczne Łąki) i w okolicy Jastarni (Torfowe Kłyle). Na roœlinnoœć halofilną nad Zatoką Pucką składają się trzy zbiorowiska: halofilna łąka, czyli słonawa Juncetum Gerardi, półhalofilny szuwar oczeretowy Scinetum maritimi i zespół muchotrzewa solniskowego i mannicy odstającej Puccinełlio- Spergularietum. Slonawa ma fizjonomię niskiej murawy. Dominuje w niej sit Gerarda Juncus ge­rardi, a spoœród innych roœlin halofilnych rosną między innymi: miecznik nadmorski Glaux maritima, babka nadmorska Plantago maritima, œwibka mor­ska Triglochin maritima, ostrzew rudy Blysmus rufus, koniczyna rozdęta Trifolium fragiferum, centuria nadbrzeżna Centaurium littorale i kilka innych gatunków. Stałymi składnikami slonaw są także niektóre roœliny niehalofilne, jak mietlica rozłogowa Agrostis stolonifera, pięciornik gęsi Potentilla anserina, ko­strzewa czerwona Festuca rubra i inne. Drugim szeroko rozprzestrzenionym zbiorowiskiem jest półhalofilny szuwar Scir- petum maritimi, który w obniżeniach terenu ze stagnującą słonawą wodą tworzy liczne, różnej wielkoœci płaty. Występuje on w mozaikowym układzie z szuwara­mi trzcinowymi i halofilnymi łąkami oraz pasowo wzdłuż rowów i kanałów. W fitocenozach tego szuwaru dominują dwa podstawowe gatunki o około metro­wej wysokoœci – sitowiec nadmorski Bulboschoenus maritimus i oczeret Taberanemontana Schoenoplectus tabernaemontani, które rosną wspólnie lub tworzą jednogatunkowe skupienia. Na znikomych powierzchniach w rezerwacie “Beka” oraz kolo Władysławowa występuje rzadko w Polsce spotykany zespół mannicy odstającej Puccinellia di- stans i muchotrzewa solniskowego Spergularia salina – Puccinellio- Spergularietum. Jest to zbiorowisko pionierskie, które w kompleksie słonaw za­siedla miejsca wolne od roœlinnoœci lub z darnią zniszczoną np. przez buchtujące dziki. Niewielkie zasolenie podłoża na przymorskich solniskach w Polsce i wtórny cha­rakter roœlinnoœci większoœci naszych słonaw powodują, że halofity i ich specyficzne zbiorowiska są nietrwałym elementem szaty roœlinnej. Najlepiej utrzymują się one w warunkach ekstensywnego użytkowania. Umiarkowany wy­pas i okresowe koszenie chronią fitocenozy halofilne przed konkurencją ze strony pospolitych roœlin szuwarowych i łąkowych, zwłaszcza trzciny pospolitej Phrag- mites australis i mietlicy rozłogowej Agrostis stolonifera, a także przed rozwojem zaroœli wierzbowych. W częœciach przymorskich nizin położonych dalej od morza i poza zasięgiem wód słonawych, rozwijają się niewielkie płaty słodkich łąk. Ich największe po­wierzchnie znajdują się w rezerwatach “Beka” i “Słone Łąki”/Władysławowo, Jastarnia, Karwia, Karwińskie Błota/ oraz w ich pobliżu, gdzie wilgotne gleby najczęœciej są pod wpływem wód sączących się spod przyle­głych wysokich zboczy wysoczyzn morenowych. Fizjonomia i skład florystyczny słodkich łąk zasadniczo różnią się od słonaw. Ro­sną też między innymi jaskry – ostry Ranunculus acris i rozłogowy. Wężownik Polygonum bistorta, firletka poszarpana Lychnis flos-cuculi i ostrożeń warzywny Cirsium oleraceum. Łąki te najczęœciej należą do zespołu łąki rdesto- wo-ostrożeniowej Cirsio-Polygonetum. Na podobnym typie siedlisk, lecz w miejscach intensywnie wypasanych niekiedy dochodzi do masowego rozwoju situ rozpierzchłego Juncus effusus, którego kępy rozrastając się opanowują znaczne powierzchnie; takie płaty pastwiska sitowego są między innymi w “Rzecznych Łąkach”. Lokalnie na bagnistych brzegach Zatoki, a także w stale podtopionych zagłębie­niach w kompleksie słonych i słodkich łąk /Swarzewo, Władysławowo/, występują szuwary trzcinowe Phragmitetum australis. Panuje w nich trzcina, w sprzyjających warunkach osią­gająca wysokoœć nawet do trzech metrów, a towarzyszą jej na ogół nieliczne inne gatunki szuwarowe. Z tych naturalnych stanowisk trzcina rozprzestrzenia się bar­dzo szybko na słone łąki i pastwiska po zaniechaniu lub drastycznym ograniczeniu ich użytkowania i szybko z nich wypiera wszystkie roœliny łąkowe. Na terenie Parku trzcina stanowi najpoważniejsze zagrożenie dla roœlinnoœci halo- filnej, również i tej chronionej na terenie rezerwatów; największe i stale powiększające się powierzchnie takich trzcinowisk powstałych na dawniejszych słonawach znajdują się w Bece i na Rzecznych Łąkach. Innym zagrożeniem dla roœlinnoœci halofilnej jest wysłodzenie siedliska wskutek ustania zalewów woda­mi słonawymi; proces ten stwierdzono w okolicy Jastarni (Torfowe Kłyle), gdzie obecnie roœliny halofilne szybko ustępują. Roœlinnoœć zatorfionych nizin przymorskich i pradolin. Tylko niewielkie fragmenty krajobrazu znajdują się w formalnych gra­nicach Parku, a mianowicie w rezerwacie Piaœnickie Łąki i w wąskim przymorskim pasie pradoliny Redy, natomiast dominuje on w otulinie. Współcze­œnie głównym typem roœlinnoœci w zatorfionych obniżeniach są łąki, pastwiska i użytki zielone, zajmujące pierwotne siedliska dawnych bagien, które zostały osuszone i odlesione. Pod względem florystycznym dzisiejsza roœlinnoœć tych te­renów jest bardzo monotonna, często złożona niemal wyłącznie z mieszanek sianych traw. Wyjątkiem jest fragment łąk, który należy do najcenniejszych ele­mentów nie tylko szaty roœlinnej Parku, lecz całego Pomorza. Są to zmiennowilgotne łąki trzęœlicowe Molinietum medioeuropaeum, chronione w re­zerwacie “Piaœnickie Łąki”. Ich siedliska są bardzo specyficzne. Są to częœciowo zmineralizowane torfy niskie lub gleby torfowo-mineralne, które są zalane lub sil­nie podtopione od jesieni do wczesnego lata, natomiast przesuszane pod koniec lata. Panującym gatunkiem na zmiennowilgotnych łąkach jest trawa trzꜳica mo­dra Molinia caerulea. Utrzymujące się długie podtopienie oraz niska jakoœć pokarmowa siana powodowały, że łąki tego typu niegdyœ były koszone póŸnym latem, a siano z nich wykorzystywano jako œciółkę dla zwierząt domowych. W tak specyficznych warunkach siedliskowych i pod wpływem ekstensywnego użytkowania powstała bardzo swoista kombinacja gatunków budujących zbioro­wisko. Jedną z jego cech jest liczne występowanie dużych, pięknie kwitnących bylin, jak kosaćca syberyjskiego Iris sibirica i mieczyka dachówkowatego Gla­diolus imbricatus, i innych mniej efektownych, lecz równie rzadkich roœlin – między innymi fiołka mokradłowego Viola stagnina, selernicy żyłkowanej Cni- dium dubium, turzycy buxbauma Car ex buxbaumi i okrzynu łąkowego. I.aserpitium prutenicum. Obecnie w związku z powszechną intensyfikacją gospo­darki łąkarskiej, zmiennowilgotne łąki trzęœlicowe w całej Europie należą do rzadkoœci, a ogromna częœć rosnących na nich roœlin jest zagrożona wyginięciem lub miejscami już wymarła. Kolejnym charakterystycznym składnikiem pobagiennych siedlisk są łozowiska Salicetum pentandro-cinereae, czyli zaroœla budowane głównie przez krzewiaste wierzby, zwłaszcza wierzbę szarą Salix cinerea, uszatą S. aurita i pięciopręciko- wą S. pentandra. Częstą domieszką jest w nich brzoza brodawkowata i omszona, osika Populus trémula i kruszyna Frangula alnus. Runo tworzą bardzo rozmaite roœliny zielne, między innymi łąkowe, szuwarowe i przejœciowotorfowiskowe. Szczególnym elementem w krajobrazie Równiny Błot Przymorskich są Bielaw­skie Błota. Jeszcze na początku XX wieku był to, jak na polskie warunki ogromny, zajmujący powierzchnię około 20 km2 kompleks torfowiskowy, którego centrum zajmowało rozlegle, bezdrzewne torfowisko wysokie. Torfowiska tego typu mają bardzo specyficzną florę, a dla większoœci roœlin są całkowicie niedo­stępne, gdyż są to siedliska silnie podmokłe, bardzo kwaœne i skrajnie ubogie pod względem troficznym. Ta ostatnia cecha wynika z faktu, że jedynym Ÿródłem wo­dy i związków odżywczych na torfowiskach wysokich są wody opadowe. W konsekwencji ich roœlinnoœć wybitnie różni się od roœlinnoœci torfowisk ni­skich zasilanych przez żyzne wody gruntowe, a diametralnie odbiega od występującej na glebach mineralnych. Obecnie, po kilkudziesięciu latach intensywnego odwadniania Bielawskich Błot, prowadzonej tam do niedawna eksploatacji i wielokrotnych pożarach, z typowych dla torfowisk wysokich mszarów nie pozostały nawet fragmenty. Ocalałe resztki pokładu torfu są pokryte przez wrzosowiska, zwarte zaroœla, podrost brzóz, głów­nie brzozy omszonej, a także skrajnie przesuszone postaci boru bagiennego. Jedynymi œladami dawnej szaty roœlinnej są występujące w wilgotnych wyrobi­skach pozostałych po wybranym torfie nieliczne pospolite gatunki torfowiskowe, np. wełnianka pochwowata Eriophorum vaginatum i wąskolistna E. angustifo- lium, żurawina błotna Oxycoccus quadripetalus, miejscami również bagno zwyczajne Ledum palustre i niewielkie skupienia mchów torfowców. W połu­dniowo-zachodniej częœci torfowiska zachowały się ponadto resztki, w przeszłoœci rozległych, zaroœli woskownicy europejskiej Myrica gale oraz kilka niewielkich skupień maliny moroszki Rubus chamaemorus. Woskownica na Bie­lawskim Błocie tworzy zaroœla nieco bogatsze niż w zagłębieniach między wydmowych koło Białogóry, gdyż torf i zalegający pod nim gruboziarni­sty piasek są nieco zasobniejsze w związki odżywcze. W zaroœlach tych częœciej występują krzewiaste wierzby (głównie wierzba szara), pojedyncze gatunki typo­we dla kwaœnych torfowisk niskich, np. pięciopalecznik błotny Comarum palustre, gorysznik błotny Peucedanum palustre, mietlica psia Agrostis canina, a także roœliny bagienne, jak na przykład skrzyp bagienny Equisetum fluviatile. Bardzo silnym przeobrażeniom uległy również płytko zatorfione i mineralne obrzeża Bielawskich Błot. Tylko w niewielu miejscach utrzymują się na nich zbiorowiska typu wilgotnych lub suchych wrzosowisk i muraw o różnym stopniu zwarcia, gdyż przeważająca częœć ich powierzchni została obsadzona sosną. Pierwsze z nich rozwijają się w niewielkich zaklęœnięciach terenu, gdzie na jało­wym piasku występuje płytka warstwa silnie kwaœnego i wilgotnego humusu. Typowym zbiorowiskiem na takich siedliskach jest mszarnik wrzoœcowy Erice- tum tetralicis, którego stałymi składnikami jest wrzos zwyczajny, wrzosiec bagienny, turzyca pospolita Carex nigra, wełnianka wąskolistna, wełnianeczka darniowa Baeotrychon (Trichophorum) caespitosum, sit sztywny Juncus squar- rosus, a w warstwie naziemnej liczne gatunki porostów i pospolite mchy, głównie Hypnum cupressiforme var. ericetorum. W najbardziej wilgotnych miejscach mogą ponadto rosnąć żurawina błotna, nieliczne mchy torfowe i bardzo młode osobniki woskownicy europejskiej. Suchsze siedliska sprzyjają rozwojowi typowych wrzosowisk, w których brak jest gatunków torfowiskowych, a masowo rosnącemu wrzosowi towarzyszą pospolite roœliny łąkowe i murawowe. Bardzo niewielkie i rozproszone powierzchnie są pokryte przez bliŸniczyska (psiary), czyli zwarte, niskie murawy, budowane przez rosnącą w zbitych kępach bliŸniczkę psią trawkę Nardus stricta. Pod względem gospodarczym są to nie­użytki, które powstają w wyniku intensywnego wypasu bydła lub owiec na jałowych siedliskach ubogich łąk, wrzosowisk i kwaœnych, przesuszonych torfo­wisk niskich, a także na piaszczystych pagórkach stanowiących wyspy w kompleksie łąk na torfach. Na obrzeżach Bielawskiego Biota stosunkowo naj­częœciej spotkać można najwilgotniejszą postać bliŸniczysk – mokrą psiarę, w której obok panującej psiej trawki stale rosną między innymi sit sztywny, tu­rzyca pospolita i mietlica pospolita Agrostis capillaris, a pojedynczo również wrzos, wrzosiec i inne gatunki wrzosowiskowe i łąkowe. Znacznie rzadsza jest suchsza od poprzedniej psiara krzyżownicowa Polygalo-Nardetum, w której wœród panującej bliŸniczki roœnie między innymi charakterystyczna krzyżownica zwyczajna Poły gala vulgaris i storczyk podkolan biały Platanthera bifolia. Poje­dyncze płaty tej psiary, poza obrzeżami Bielawskiego Błota, występują również w “Piaœnickich Łąkach”. Również niewielkie powierzchnie zajmują luŸne, psammofilne murawki na jało­wych piaskach. Roœnie w nich głównie kępowa trawa o charakterystycznych szarych i sztywnych liœciach – szczotlicha siwa Corynephorus canescens, a także inne pospolite gatunki piaskolubne, np. jastrzębiec kosmaczek Hieracium pilosel- la, szczaw polny Rumex acetosella, chroszcz nagołodygowy Teesdalea nudicaulis, rogownica pięciopręcikowa Cerastium semidecandrum. Wzdłuż południowych i wschodnich krańców Bielawskiego Błota/Karwia/ zachowały się bardzo płytkie, okresowo wysychające naturalne jeziorka, w których bytuje zaled­wie kilka skąpożywnych roœlin, głównie sit drobny Juncus bulbosus. W jednym ze zbiorników, w pobliżu Czarnego Młyna, roœnie bardzo rzadko spotykana jeżo- główka poœrednia Sparganium angustifolium.

Roœlinnoœć wysoczyzn morenowych. Znacznie wyniesione ponad poziom morza wysoczyzny morenowe stanowią bar­dzo niewielką częœć powierzchni Parku, natomiast zasadniczą rolę przestrzenną odgrywają w otulinie. Niegdyœ były one pokryte lasami liœciastymi, głównie bu- kowo-dębowymi, a obecnie w ogromnej częœci są to obszary bezleœne, zajęte głównie przez pola uprawne lub pastwiska. Wyjątkiem jest Kępa Ostrowska/Ostrowo/ i pół­nocny fragment Kępy Swarzewskiej/Swarzewo/ poroœnięte przez sadzone drzewostany sosnowe. Najbardziej interesujące zbiorowiska roœlinne zajmują stosunkowo nie­wielkie powierzchnie wysoczyzn, ograniczone zwykle do tak zwanych nieużytków gospodarczych. Są to przede wszystkim wrzosowiska i różne zaroœla, których rola gospodarcza jest wprawdzie niewielka, ale odznaczają się one ogromnymi walorami biocenotycznymi i krajobrazowymi, kontrastując tym z mo­notonnymi krajobrazami rolniczymi. W związku z nadmorskim położeniem, wiele z nich wykazuje pewne swoiste cechy regionalne. W okresie wiosny, która na wybrzeże przychodzi około trzech tygodni póŸniej niż w centralnej częœci kraju, na wysokich zboczach Kępy Puckiej i Swarzewskiej, a miejscami także wewnątrz wysoczyzn, niezwykle wyraŸnie rysują się czyżnie, czyli cierniste zaroœla tarninowo-głogowe Pruno-Crataegetum, obsypane białymi kwiatami tarniny Prunus spinosa i głogów – jednoszyjkowego i dwuszyjkowego Crataegus monogyna i C. laevigata. Wraz z nimi doœć obficie rosną dzikie róże, głównie Rosa canina, i różne gatunki jeżyn Rubus sp. div. Towarzyszy im lesz­czyna Corylus avellana, grab Carpinus betulus, rzadziej osika Populus trémula, a czasem nawet oba gatunki dębu – szypułkowy i bezszypulkowy Quercus robur i Q. petraea. Runo czyżni tworzą zarówno gatunki leœne, jak np. wiechlina gajo- wa Poa nemoralis i gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea, jak i nieleœne, z których najważniejszą grupą są pospolite roœliny łąkowe. Zaroœla tar- ninowo-głogowe przestrzennie i dynamicznie są związane z lasami grądowymi i żyznymi dąbrowami. Oznacza to, że mogą one zarówno występować na brzegu tych lasów jako tzw. zbiorowiska okrajkowe, jak i stanowić ich postaci bardzo sil­nie zniekształcone, wreszcie mogą być przedleœnym etapem powrotu lasu na swoje dawne miejsca. PóŸniej, na przełomie maja i czerwca, niezapomniany widok przedstawiają odci­nające się od otoczenia złocistożółte zaroœla kwitnącego żarnowca miotlastego Cytisus scoparius, dorastającego do 2,5 metra wysokoœci. Często też roœnie w nich jeżyna leszczynolistna Rubus cotylifolius i pofałdowana R. plicatus, a po­jedynczo mogą rosnąć głogi i inne krzewy oraz młode drzewa. W bogatej w gatunki warstwie zielnej stałym składnikiem są trawy, zwłaszcza kłosówka miękka Holcus mollis i mietlica pospolita Agrostis vulgaris. Największe skupie­nia zaroœli Holco mollis-Cytisetum scopariae są na zboczach Wąwozu Chłapowskiego (planowany rezerwat Rudnik), gdzie są szczególnie malownicze na tle morza, oraz w planowanym użytku ekologicznym w Jastrzębiej Górze. Zaroœla żamowcowe są antropogenicznym zbiorowiskiem, tworzącym się samo­rzutnie na ekstensywnych pastwiskach oraz odłogach. Występują one w tych okolicach, w których pierwotnie występowały lasy z panującym dębem bezszy- pułkowym. Zamowczyska są więc ich zbiorowiskiem zastępczym, a jednoczeœnie najbardziej pionierskim typem zaroœli, które w procesie wtórnej sukcesji poprzedzają powrót lasu. Zaroœla żarnowca, w zależnoœci od sposobu użytkowania tere­nu, mogą utrzymywać się od kilku do nawet kilkudziesięciu lat. Nie niszczone przekształcają się w inne zbiorowiska krzewiaste, a w końcu w lasy. PóŸnym latem przypada optimum rozwoju wrzosowisk. W granicach Parku i jego otulinie są reprezentowane przez kilka odrębnych zbiorowisk, występujących w różnych kompleksach roœlinnoœci. Z nielicznymi wyjątkami są to zbiorowiska antropogeniczne, powstałe i utrzymujące się w wyniku wypasu, czasem okreso­wego wypalania roœlinnoœci i wielu innych form użytkowania. Pomimo tak prozaicznej genezy, odznaczają się one niepowtarzalnym pięknem. Największy i najbardziej interesujący kompleks wrzosowisk na wysoczyznach ukształtował się w północno-wschodniej częœci Kępy Swarzewskiej, zwłaszcza na zapleczu Jastrzębiej Góry i wzdłuż szosy w kierunku Władysławowa. Wrzosowi­ska wytworzyły się tu spontanicznie na ekstensywnie użytkowanych pastwiskach, założonych na miejscu dawniej rosnących lasów bukowo-dębowych, kwaœnych buczyn i miejscami grądów. Już w XII i XIII wieku zostały one wykarczowane w południowej częœci Kępy Swarzewskiej, a ostatnie ich fragmenty zniszczono w XIV i XV wieku. Wrzosowiska jeszcze do niedawna prezentowały się jak ma­lowniczy, nieporównywalny z niczym ogród na zboczach Lisiego Jaru/Jastrzębia góra/ i skłonie Kępy Swarzewskiej w kierunku Bielawskiego Błota. Dzisiaj ten niegdyœ rozległy kompleks jest rozdrobniony i silnie zniekształcony, miejscami zdewastowany i zaœmiecony, a częœciowo wtórnie zalesiony. Wszystkie cechy wrzosowisk i zaroœli sprawiają, że dotąd ocalałe ich resztki po­winny być chronione przed postępującą i powszechną dewastacją.

Wyk. mat. NPK. Pr. zb. A. Janty

Występująca wszelkiego rodzaju roœlinnoœć nadmorskich wydm.

Tereny obszarów najbardziej zróżnicowanych przyrodniczo i krajobrazowo, leżące w obszarach Narodowego Parku Krajobrazowego w Gdańsku obejmują tereny między innymi /Redy, Dębki, Białogóra, Karwia, Karwińskie błota, Ostrowo, Jastrzębia Góra, Rozewie, Władysławowo, Zatoka Pucka, Półwysep Helski w tym Chałupy, KuŸnica, Jastarnia, Jurata i Hel i wiele innych miejscowoœci/.

Roœlinnoœć porastająca podłoże zbudowane z piasków morskich należy do najbar­dziej znamiennych składników szaty roœlinnej Parku. Na wydmowym brzegu od strony otwartego morza /od Władysławowa poprzez Chałupy, KuŸnicę, Jastarnię, Juratę i Hel /, tworzy ona rozbudowany i zróżnicowany układ strefowy, budowany przez dwa podstawowe typy zbiorowisk – psammofilne (piaskolubne) i borowe. Miejscami przeplatają się z nimi nieleœne i leœne fitocenozy wilgotnych zagłębień międzywydmowych. Układ ten jest znacznie uboższy i wyraŸnie od­mienny na brzegach Zatoki Puckiej /Swarzewo, Władysławowo,Chałupy, KuŸnica, Jastarnia/, których roœlinnoœć istotnie różni się od częœci lądu sąsiadującej z otwartym morzem; składają się na nią niskie murawki psam- mofilne (napiaskowe), wrzosowiska i zaroœla, natomiast brak jest wysokich wydm.

Warunki panujące na plaży, zwłaszcza od strony otwartego morza /Jastrzębia góra, Władysławowo/, są bardzo nie­korzystne dla roœlin. Ich rozwój jest ograniczany przede wszystkim przez nieustabilizowane i skrajnie ubogie podłoże oraz niszczącą działalnoœć wiatru i sztormów, na które latem nakłada się oddziaływanie plażowiczów.
Na granicy zasięgu fal zalewających plażę gromadzi się kidzina, czyli wyrzucone przez morze i rozkładające się różnorodne szczątki organiczne pochodzące z lądu i /, wody – patyki i obumarłe roœliny bentosowe (tj. zakorzenione na dnie), np. zo- slera morska, zamętnica, różne gatunki dużych glonów – taœmy, gałęzatki, widlika, rozróżka, kłoska i morszczynu. Na tym podłożu, bogatym z związki od­żywcze, wykształcają się specyficzne, wilgociolubne zbiorowiska, budowane I ii zez nitrofilne (azotolubne) roœliny znoszące niewielkie zasolenie. Przewodnimi gatunkami tych fitocenoz są rukwiel nadmorska Cakile maritima i solanka kol­czysta Salsola kali. Osiedlają się tu ponadto liczne, często przypadkowe roœliny, między innymi łąkowe, namuliskowe, a nawet ruderalne.

Szata roœlinna
Nowej rozwijają się wyłącznie na brzegach Zatoki Puckiej  i rozwija się gdyż  istnieją odpowiednie dla nich siedliska.
W wyższej częœci plaży, u podnóża wydmy przedniej, występują typowe nadmor­skie psammofity, jak honkenia piaskowa Honckenya peploides, piaskownica zwyczajna Ammophila arenaria i jej mieszaniec z trzcinnikiem piaskowym A. x baltica, wydmuchrzyca piaskowa Elymus europaeus i wspomniane wczeœniej rukwiel i solanka. Roœliny te zatrzymują piasek transportowany przez wiatr, pro­wadząc w ten sposób do powstania i rozwoju inicjalnych wydm – wydmy przedniej. Porastająca ją luŸna roœlinnoœć składa się z zaledwie kilku wymienio­nych wyżej gatunków. Zbiorowisko to jest okreœlane jako zespół piaskownicy i wydmuchrzycy w postaci z honkenią, czyli Elymo-Ammophiletum honckenyeto- sum.
Następną strefę tworzy wydma biała – mniej lub bardziej regularny wał wydmo­wy, zwykle o wysokoœci od kilku do kilkunastu metrów. Piasek jest tu nieustabilizowany, a nazwa tej formy pochodzi od białego koloru czystego, po­zbawionego próchnicy piasku, gdyż wszystkie szczątki obumarłych roœlin są z niego wywiewane; odczyn podłoża na wydmie białej jest obojętny. Zbiorowi­skiem roœlinnym białej wydmy jest typowo wykształcony zespół piaskownicy zwyczajnej i wydmuchrzycy piaskowej. Te okazale trawy wraz z kilkoma innymi, jak kostrzewą czerwoną Festuca rubra ssp. arenaria i piaskownicą “bałtycką” Ammophila x baltica, doskonale znoszą zasypywanie piaskiem, a niektóre wręcz go potrzebują. Zagęszczająca się w miarę rozwoju roœlin wysoka darń stabilizuje piasek i skutecznie umacnia wydmowe podłoże, przez co przygotowuje warunki dla powstania następnego zbiorowiska – zespołu kocanek i jasieńca piaskowego Helichryso-Jasionetum charakterystycznego dla kolejnej strefy – wydmy szarej. Występujący na niej względnie ustabilizowany piasek ma jasno szarą barwę po­chodzącą od tworzącego się zaczątkowego poziomu próchnicznego. Z tego materiału wykształca się też inicjalna gleba typu regosolu o lekko kwaœnym od­czynie. Cechy te powodują, że to stadium rozwoju wydm nazwano wydmą szarą. Typowym dla niej zbiorowiskiem jest psammofilna, niska murawa – Helichryso- Jasionetum, która florystycznie jest znacznie bogatsza od poprzednio opisanego zespołu piaskownicy i wydmuchrzycy. Buduje ją głównie gęstokępkowa trawa szczotlicha siwa Corynephorus canescens, szaro, filcowato owłosione kocanki piaskowe Helichrysum arenarium, jasieniec piaskowy Jasione montana var. lito- ralis, jastrzębiec baldaszkowy Hieracium umbellatum var. dunense et linariifolium, turzyca piaskowa Carex arenaria, bylica polna Artemisia campe- stris var. sericea oraz stale, choć nielicznie rosnące roœliny wydmy białej. Względnie częstym składnikiem jest symbol roœlinnoœci nadmorskiej – mikołajek nadmorski Eryngium maritimum, który tu znajduje optymalne dla siebie warunki rozwoju. Psammofilne murawki wydmy szarej, obok wyliczonych roœlin zielnych, charakteryzują się występowaniem tzw. warstwy przyziemnej, budowanej przez mchy i porosty, spoœród których licznie występują chrobotki osiągając też znacz­ne pokrywanie. Często pojawiają się też młode sosny – pionierzy boru nadmorskiego.
Nieco odmienne nadmorskie murawy psammofilne wykształcają się na wydmach otaczających Zatokę Pucką. Bezpoœrednio z wąskim pasem plaży, w dużej częœci pokrytej kidziną, graniczy niski i na ogół również wąski pas wydmowy. Występu­jące na nim murawy są florystycznie bogatsze od porastających wydmy od strony otwartego morza i nie wykazują tak wyraŸnego układu strefowego. Dominuje w nich turzyca piaskowa i wydmuchrzyca piaskowa, którym towarzyszy piaskow­nica zwyczajna i kilka innych nadmorskich psammofitów, w tym mikołajek nadmorski i groszek nadmorski Lathyrus maritimus, a także doœć spora liczba ro­œlin mniej typowych dla wydm nadmorskich.
W kompleksie zbiorowisk psammofilnych, zwłaszcza na wydmie szarej, a także na niewielkich polankach w borach sosnowych porastających wydmy nadmor­skie, występują różne zbiorowiska budowane głównie przez krzewinki, tj. niewysokie wieloletnie roœliny o zdrewniałych pędach. Do tej grapy fitocenoz na­leżą bardzo interesujące, typowo przymorskie wrzosowiska, nazywane bażyniskami Carici arenariae-Empetretum, które stosunkowo najczęœciej wystę­pują w okolicach Białogóry. Najczęœciej dominuje w nich bażyna czarna Empetrum nigrum i wrzos Calluna vulgaris. Stałymi, lecz iloœciowo mniej zna­czącymi składnikami są nadmorskie psammofity, a z roœlin zarodnikowych liczne porosty. To naturalne zbiorowisko jest obecnie zagrożone przez powszechne zale­sianie wydm nadmorskich sosną. Gdzieniegdzie na szarych wydmach spotyka się niewielkie, naturalne płaty niskich zaroœli wierzby piaskowej Salix arenaria. Na­tomiast występujące miejscami zaroœla róży pomarszczonej Rosa rugosa, o charakterystycznych dużych kwiatach i owocach, oraz wierzb, głównie waw- rzynkowej Salix daphnoides, są efektem sztucznych nasadzeń, prowadzonych w celu stabilizacji ruchomego podłoża.
Kolejnym po murawach i wrzosowiskach zbiorowiskiem w sukcesji roœlinnej na wydmach nadmorskich jest bażynowy bór nadmorski Empetro nigri-Pinetum. Występuje on wyłącznie na wybrzeżu wydmowym na Półwyspie Helskim i na za­chód od Jastrzębiej Góry. Jest to zbiorowisko o bardzo specyficznej fizjonomii. Z powodu ubóstwa gleb na wydmach sosny budujące drzewostan są niskie, z krzywymi pniami i silnie rozgałęzione. W miejscach najbardziej wystawionych na działanie silnych wiatrów od morza korony drzew są ponadto asymetryczne, silniej rozwinięte od strony zawietrznej i pochylone z wiatrem; taki pokrój drzew nazywamy sztandarowym.
Bór bażynowy, w odróżnieniu od œródlądowych borów sosnowych, odznacza się występowaniem kilku gatunków. Należy do nich między innymi wymieniana już krzewinka bażyna czarna, od której zespół bierze swą nazwę, storczyki tajęża jed­nostronna Goodyera repens i listera sercowata Listera cordata oraz gruszyczka jednokwiatowa Moneses uniflora.
W związku ze zróżnicowaniem warunków wodnych na wydmach, bór nadmorski występuje w kilku postaciach. Najsuchsza z nich zajmuje szczyty wydm i odzna­cza się obfitym występowaniem licznych gatunków porostów; jest to nadmorski bór chrobotkowy Empetro nigri-Pinetum cladonietosum. Nieco mniej suche sie­dliska zajmuje bór graszyczkowy Empetro nigri-Pinetum piroletosum, w którym stale i często doœć licznie występują różne gatunki gruszyczek i paprotka zwy­czajna Polypodium vulgare. Fitocenozy boru gruszyczkowego występują stosunkowo rzadko na terenie Parku, natomiast najszerzej rozprzestrzenioną w nim postacią boru jest podzespół typowy Empetro nigri-Pinetum typicum.

Najwilgotniejsze siedliska zajmowane przez bór nadmorski, położone w piaszczy­stych zagłębieniach międzywydmowych o lustrze wody gruntowej na głębokoœci 40-70 cm pod powierzchnią gruntu, zajmuje podzespół wilgotny boru Empetro nigri-Pinetum ericetosum. Charakteryzuje się on m.in. występowaniem wrzoœca bagiennego Erica tetralix i innych gatunków związanych z siedliskami wilgotny­mi i torfowymi, które swoje optimum znajdują jednak poza borem nadmorskim, jak np. woskownica europejska Myrica gale, turzyca bagienna Carex nigra, bo­rówka bagienna (łochynia) Vaccinium uliginosum i bagno zwyczajne Ledum palustre. Postać ta nie jest zbyt rozpowszechniona w Parku, a stosunkowo najczꭜciej występuje w okolicach Białogóry.
W częœci zagłębień międzywydmowych, w których odłożyła się cienka warstwa torfu, a poziom wody jest wyższy niż w borze bażynowym, rozwija się specyficz­na nadmorska postać boru bagiennego z wrzoœcem bagiennym – Vaccinio uliginosi-Pinetum ericetosum. Wyróżniają ją gatunki, które w najbardziej wilgot­nej postaci boru nadmorskiego występują pojedynczo, jak woskownica, bagno i trzęœlica modra Molinia caerulea; tu natomiast nierzadko rosną masowo. Towa­rzyszą im typowe dla borów bagiennych gatunki z ubogich w składniki odżywcze i kwaœnych torfowisk, jak żurawina zwyczajna Oxycoccus ąuadripetalus, weł- nianka wąskolistna Eriophorum angustifolium i różne gatunki mchów torfowców. Poza strefą pokrytych lasem wydm, fragmenty boru bagiennego wy­stępują jedynie miejscami w otulinie Parku – na Bielawskim Biocie /Karwia/.
Na wschód od Białogóry w kompleksie przestrzennym z bażynowym borem nad­morskim i nadmorskim borem bagiennym znajduje się unikatowy w skali całego polskiego wybrzeża zespół obniżeń międzywydmowych ze specyficznymi dla nich siedliskami i roœlinnoœcią. Głównym czynnikiem, który decyduje o ich od­rębnoœci jest zmienny, okresowo bardzo wysoki poziom wody gruntowej, która miejscami tworzy nawet trwałe zbiorniki. Warunki te uniemożliwiają egzystencję zbiorowiskom leœnym, natomiast w połączeniu z jałowoœcią wydmowego piasku inicjują procesy torfotwórcze i sprzyjają rozwojowi niezwykle rzadkich oligotro- ficznych (skąpożywnych) fitocenoz ziemnowodnych, torfowiskowych i zaroœlowych. Tworzą one wyraŸne strefy, œciœle zależne od poziomu i amplitudy wahań wody. W najtrwalej i najbardziej podtopionych obniżeniach występują dwa zbiorowiska ziemnowodne – situ bulwkowatego i jaskra płomiennika Ranun- culo-Juncetum bulbosi oraz ponikła wielolodygowego Eleocharitetum multicaulis. Nieco wyżej położone miejsca zajmują fitocenozy torfowiskowe bu­dowane głównie przez przygiełkę brunatną Rhynchospora fusca i nieliczne inne gatunki, na przykład rosiczkę poœrednią Drosera intermedia, trzęœlicę modrą, a także mchy torfowce.
Wszędzie tam, gdzie poziom wody jest stosunkowo mało zmienny i utrzymuje się w pobliżu powierzchni grantu, panuje zespół woskownicy europejskiej Myrice- tum gale. Są to niewysokie, gęste zaroœla, w których warstwę krzewów tworzy niemal wyłącznie woskownica.

W wielu miejscach, lecz na niewielkich powierzchniach w kompleksie wydm nadmorskich występują lasy z drzewostanami budowanymi głównie przez dąb szypułkowy Quercus robur, często ze znaczącą domieszką buka Fagus sy- Ivatica, brzozy brodawkowatej Betula pendula i omszonej B. pubescens oraz sadzonej sosny Pinus sylvestris-, czasem niektóre z wymienionych gatunków do­minują a dąb roœnie tylko w domieszce. Dąbrowy te występują na szczytach i zboczach pagórków wydmowych, na niskich, często rozwianych wydmach, a lo­kalnie nawet w wilgotnych zagłębieniach międzywydmowych. W zależnoœci od lokalnych warunków topograficznych, troficznych i wodnych dąbrowy występują w bardzo różnych postaciach. Na przykład na wydmach w okolicach Białogóry (rez. “Babnica”) są to m.in. lasy z dominacją buka w drzewostanie i borówki czer­nicy Vaccinium myrtillus w runie; zbiorowisko o takim składzie okreœla się jako acidofilny las bukowo-dębowy Fago-Quercetum. Znacznie większą rolę prze­strzenną w Parku odgrywa las brzozowo-dębowy Betulo-Quercetum, w którego runie głównym składnikiem może być trzęœlica modra (np. w rezerwacie “Pia- œnickie Łąki”) lub paproć orlica pospolita Pteridium aquilinum, osiągającą wysokoœć dwu metrów (w Torfowych Kłylach w Jastarni). W licznych innych płatach dąbrów wykształciła się bardzo bogata warstwa krzewów, budowana głównie przez leszczynę Corylus avellana (projektowany rezerwat “Widowo”). Największe wrażenie jednak wywołują płaty dąbrów, w których runie łanowo ro­œnie konwalia majowa Convallaria majalis i często towarzyszący jej storczyk podkolan biały Platanthera bifolia-, zwiedzając rezerwaty Piaœnickie Łąki i Wido­wo w okresie ich kwitnienia można przekonać się, jak piękne są ich kwiaty, a zapach wręcz niezrówany.
Wiele fragmentów lasów na wydmach ma skład florystyczny wszystkich warstw zaskakujący na tym typie siedlisk, bowiem rosną tu drzewa, krzewy i roœliny ziel­ne typowe dla żyznych i bardzo żyznych gleb. Na przykład w licznych miejscach na Półwyspie Helskim drzewostany buduje klon jawor Acer pseudoplatanus, klon zwyczajny Acer platanoides, lipa drobnolistna Tilia cordata i grab zwyczajny Carpinus betulus, a z kolei pod dębowym drzewostanem w Widowie koło Dębek roœnie kalina koralowa Viburnum opulus. W runie takich lasów można spotkać tak wymagające składniki jak czworolist pospolity Paris quadrifolia, piżmaczek wiosenny Adoxa moschatellina i bodziszek cuchnący Geranium robertianum. Tajemnicą tego zaskakującego zjawiska jest warstwa żyznego torfu, przysypane­go piaskiem nasuwających się wydm. Roœliny, a zwłaszcza drzewa, użyŸniają pierwotnie jałowy piasek morski.
W licznych miejscach na granicy wydm i zatorfionej Równiny Błot Przymorskich (często w bezpoœrednim sąsiedztwie opisanych wyżej lasów), rzadziej w zagłębie­niach międzywydmowych na Półwyspie Helskim na odcinku między Jastarnią a KuŸnicą, a lokalnie w kompleksie mokrych łąk i szuwarów w pobliżu brzegów Zatoki Puckiej, występują niewielkie laski z panującą w drzewostanie olchą czar­ną Alnus glutinosa. W ich ranie występują gatunki bagienne i szuwarowe, np. psianka słodkogórz Solanum dulcamara, karbieniec pospolity Lycopus europa- eus, tarczyca pospolita Scutellaria galericulata, trzcina Phragmites australis, kosaciec żółty Iris pseudoacorus. Miejsca występowania tych płatów wykazują objawy przesuszenia, z którym często wiąże się zmiana typu gospodarki wodnej z bagiennej na przemywno-podsiąkową. W wyniku tych zmian bagienne lasy ol- sowe (olesy, olsy), pierwotnie tam rosnące, są w różnym stopniu zniekształcone i wykazują cechy przejœciowe między lasami olsowymi a zabagnionymi lasami łęgowymi. Jedyne naturalne i niezaburzone fitocenozy olsowe utrzymują się w bezpoœrednim sąsiedztwie rzeki Piaœnicy.

Roœlinnoœć klifów
Klify stanowią odrębny, specyficzny typ wybrzeża, a występująca na nich roœlin­noœć jest całkowicie odmienna od roœlinnoœci porastającej wydmy i nisko położone, zalewane słoną wodą brzegi. Najwybitniejszym czynnikiem ekologicz­nym kształtującym pokrywę roœlinną klifów jest ich dynamika, następnie zróżnicowanie budowy geologicznej, a w dalszej kolejnoœci sąsiedztwo morza i wystawa, które w silnym stopniu wpływają na mikroklimat zboczy.
W granicach Parku występują zarówno klify żywe, tj. takie, na których wskutek podcinania przez fale zachodzą intensywne procesy zboczowe (np. obrywanie, osuwanie, osypywanie), jak i klify martwe nie podlegające abrazji o znacznie wolniejszych i mniej zróżnicowanych procesach stokowych, w związku z czym ich rzeŸba jest znacznie bardziej stabilna. Pierwsze z nich dominują od strony otwartego morza na odcinku między Jastrzębią Górą i Władysławowem, gdzie abrazja miejscami osiąga tempo do 1,5 m/rok. Z kolei nad Zatoką Pucką, w oko­licy Swarzewa oraz między Puckiem i Osłoninem, zdecydowanie przeważają klify martwe, a aktywne mają łącznie tylko około 1 km długoœci.
Budowa geologiczna klifów występujących w granicach Parku została omówiona wczeœniej. W tym miejscu należy natomiast podkreœlić, że w połączeniu z różno­rodnymi procesami stokowymi powoduje ona powstanie niezwykle bogatej i szybko zmieniającej się w czasie mozaiki siedlisk, a w konsekwencji i roœlinno­œci.
W ogólnym obrazie pokrywy roœlinnej klifów Parku dominują zbiorowiska zaro- œlowe, których głównymi składnikami są krzewy i niskie, młode okazy drzew. Drugi główny typ tworzą zbiorowiska roœlin zielnych, natomiast zupełnie wyjąt­kowo można spotkać w pełni rozwinięte zbiorowiska leœne. W miejscach, w których nachylenie zboczy przekracza 45°, brak jest w ogóle roœlinnoœci.
Tak zasadnicze zróżnicowanie pokrywy roœlinnej jest œciœle uzależnione od ak­tywnoœci klifu. Wszędzie tam, gdzie procesy zboczowe są intensywne i stosunkowo często dochodzi do odsłonięcia nagiego podłoża, tworzą się pionier­skie zbiorowiska budowane początkowo przez pojedyncze okazy i gatunki roœlin zielnych. Na podłoże gliniaste jako pierwsze wkraczają podbiał pospolity Tussila- go farfara i ostrożeń polny Cirsium arvense, które po względnym utrwaleniu podłoża umożliwiają rozwój innych gatunków, głównie łąkowych, jak np. kup­kówki pospolitej Dactylis glomerata i groszku żółtego Lathyrus pratensis. Stosunkowo szybko w takich miejscach pojawiają się również kiełkujące z nasion młode osobniki rokitnika Hippophaé rhamnoides. Z kolei na klifach piaszczy­stych, gdzie z różną intensywnoœcią następuje osypywanie się piasku, rozwijają się luŸne lub zwarte murawy. Są one budowane przez stosunkowo liczną grupę roœlin, które poza klifami pospolicie rosną na łąkach (np. krwawnik pospolity Achillea millefolium, kostrzewa czerwona Festuca rubra, rogownica zwyczajna Cerastium vulgatum, tomka wonna Anthoxanthum odoratum) lub na suchych, piaszczystych miejscach (np. szczaw polny Rumex acetosella, koniczyna różno- ogonkowa Trifolium campestre, macierzanka piaskowa Thymus serpyllum, rozchodnik ostry Sedum acre). Skład gatunkowy muraw w znacznym stopniu za­leży również od typu roœlinnoœci rosnącej wzdłuż górnej krawędzi klifu. Jej płaty w wyniku osuwania i obrywania się zbocza przedostają się na stoki klifu i tam po­nownie rozwijają, dzięki czemu na urwiskach można spotkać różne ekologiczne grupy gatunków, nawet chwasty polne.
Gatunkami charakterystycznymi dla piaszczystych muraw klifowych są m.in. ko­niczyna łąkowa Trifolium pratense ssp. maritima i przelot zwyczajny Anthyllis vulneraria ssp. maritima. Ten ostatni, gdy występuje licznie, nadaje klifom spe­cyficzny urok dzięki biało-żółtym, owłosionym i zebranym w główki kwiatom, podobnie jak u koniczyny. Zbiorowiska roœlin zielnych z reguły stanowią krótko­trwałe stadia rozwoju roœlinnoœci klifowej i tylko tam, gdzie podłoże nie zostanie ustabilizowane, mogą utrzymywać się przez dłuższy czas.

Wyk. mat. NPK. Pr. zb. A. Janty

Ten artykuł ma na celu przybliżyć walory przyrodnicze Nadmorskiego Parku Krajobrazowego.

Współczesna roœlinnoœść Nadmorskiego Parku Krajobrazowego, a w szczególnoœci występujące tu wszystkie gatunki roœlin (tzw. flora) oraz odradzające się przez nie zbiorowiska roœlinne (czyli roœlinnoœć) są efektem oddziaływania przede wszystkim czynników naturalnych, związanych z wielowiekową obecnoœcią i gospodarką człowieka na tym terenie. Biorąc pod uwagę stosunkowo niewielką powierzchnię lądu zawartą w granicach Parku, różnorodnoœć  pokrywy roœlinnej jest uderzająca. Wynika ona głównie z naturalnego zróżnicowania występujących tu siedlisk, o których bogactwie i specyfice decydują m.in. takie czynniki jak: geologiczne zróżnicowanie utworów powierzchniowych i powstałych z nich gleb, niezwykle urozmaicona rzeŸba terenu i warunki wodne, stykanie się lądu z zasolonymi wodami morskimi, czy bezpoœrednie oddziaływanie fal na ląd. Niezwykle istotnym czynnikiem jest również łagodny, morski klimat, który nie tylko odróżnia wąski pas przymorski od terenów położonych dalej w głębi lądu, ale wręcz decyduje o możliwoœci występowania niektórych gatunków roœlin, a nawet zbiorowisk roœlinnych nie występujących poza strefą przymorską. Z kolei różnorodne formy gospodarki człowieka przyczyniają się do modyfikacji naturalnych siedlisk i właœciwych dla nich zbiorowisk roœlinnych (np. poprzez zmianę warunków wodnych, gospodarkę łąkarską i leœną, biologiczne i techniczne umacnianie brzegów lądu), lub wręcz je tworzą (np. przez zakładanie pól uprawnych, rozprzestrzenianie zabudowy wiejskiej, miejskiej i przemysłowej, różnorodne działania związane z tworzeniem ciągów komunikacyjnych itp.). Zachęcamy do skorzystania z noclegów : DW Afrodyta we Władysławowie.

W efekcie obecna flora lądowej częœci Parku składa się zarówno z gatunków rodzimych, jak i antropofitów, czyli roœlin geograficznie obcych, dzięki człowiekowi przybyłych z innych regionów lub kontynentów, w różnym czasie i w różnym stopniu zadomowionych. Analogiczne cechy wykazuje roœlinnoœć, którą tworzą zbiorowiska całkowicie naturalne, a także półnaturalne i synantropij-ne. Całoœć szaty roœlinnej jest zatem wypadkową między oddziaływaniami naturalnych sił przyrody a rolą i natężeniem gospodarki człowiek.

Walory przyrodnicze.

Najbardziej poznaną grupą roœlin na obszarze Parku są roœliny kwiatowe, które równoczeœnie są wyłącznym lub przynajmniej dominującym składnikiem wszystkich zbiorowisk roœlinnych. Całoœć flory kwiatowej można szacować na około 700-800 gatunków, oprócz tego na obszarze Parku stwierdzono co najmniej 20 gatunków paprotników. Bardzo bogata jest tu również flora mszaków, uczestniczących w niemal wszystkich zbiorowiskach roœlinnych, lecz są dotąd słabo zbadane. Za jedną z najważniejszych cech flory tego obszaru możemy uznać jej bogactwo gatunkowe. Obok roœlin niezwykle istotną grupą organizmów, strukturalnie i funkcjonalnie wkomponowanych w zbiorowiska roœlinne są porosty, które do niedawna były uważane za składnik flory, jednak w œwietle najnowszej wiedzy należą do odrębnego królestwa grzybów, tj. jednostki tej samej rangi, co królestwa roœlin i zwierząt. Porosty występują zarówno na ziemi w różnych typach zbiorowisk roœlinnych (porosty naziemne), jak i obficie pokrywają korę różnych gatunków drzew oraz głazy i sztuczne kamienne podłoża (porosty epifityczne). Podobnie jak w przypadku roœlin kwiatowych, na różnorodnoœć gatunkową porostów wpływa przymorski łagodny i wilgotny klimat.

Kolejną cechą flory Parku jest jej wybitne zróżnicowanie ekologiczne. Wynika ono z różnorodnoœci naturalnych i wtórnych siedlisk, z których częœć powstała i ciągle jest kształtowana przez bezpoœrednie oddziaływanie morza – np. wydmy i klify nadmorskie, a także podmokłe, nisko położone solniska przybrzeżne. To one właœnie powodują, że w skład flory Parku, obok roœlin rozpowszechnionych na obszarze całego kraju lub co najmniej Pomorza, wchodzą również gatunki specyficzne dla siedlisk wąskiej strefy brzegowej. Ich przykładem mogą być piaskownica zwyczajna Ammophila arenaria, lnica wonna Linaria odora, groszek nadmorski Lathyrus maritimus czy symbol polskiego wybrzeża – mikołajek nadmorski Eryngium maritimum. Niektóre gatunki, pospolite na obszarze kraju, na wydmach występują w specyficznych postaciach w randze odmian lub podgatunków. Z kolei dla urwistych, atakowanych przez sztormowe fale klifów, charakterystyczny jest bujny krzew o srebrzystoszarych wąskich liœciach i jaskrawopomarańczowych jagodach – rokitnik zwyczajny Hippophae rhamnoides. Następnie odrębną ekologiczną grupę stanowią nadmorskie halofity, czyli roœliny związane z siedliskami zasolonymi. Należą do nich m.in. babka nadmorska Plantago maritima, koniczyna rozdęta Trifolium fragife-rum, jarnik solankowy Samolus valerandi, miecznik nadmorski G taux maritima, sit Gerarda Juncus gerardi.

Na odrębną uwagę zasługują również niektóre roœliny torfowiskowe, które w Polsce występują wyłącznie lub głównie w strefie przymorskiej, gdyż wymagają stosunkowo łagodnego klimatu i z tego powodu zaliczane są do gatunków o tzw. atlantyckim lub subatlantyckim typie zasięgu. Należą do nich m.in. ponikło wielołodygowe Eleocharis multiculis (które ma tylko jedno stanowisko na Pomorzu, właœnie w granicach Parku), wrzosiec bagienny Erica tetralix, woskownica europejska Marica gale i wiele innych gatunków. Aby dotrzeć na miejsce polecamy usługi transportowe A1 Radio Taxi Władysławowo.

Wyk. mat. NPK. Pr. zb. A. Janty